Dodał admin, 2007-10-06 Autor / Opracowanie: Bednar

W ciągu trwania drugiej połowy XX wieku, podpisano wiele porozumień ograniczających wyścig zbrojeń i ich redukcje.

Wzrost zainteresowania zagadnieniami rozbrojenia datuje się od przełom XIX i XX wieku. Dyskusje na temat rozbrojenia w czasie Konferencji Haskich (1899 i 1907) nie doprowadziły do porozumień, podobnie jak prowadzone przez wiele lat rokowania na forum Ligi Narodów, w tym Konferencji Rozbrojeniowej 1931–37 (faktycznie prace przerwano 1934). Rozbrojenie nabrało szczególnego znaczenia po II wojnie świat.; 1946 i 1947 w ramach ONZ utworzono Komisję Atomizacji oraz Komisję Zbrojeń Konwencjonalnych, 1952 zastąpione przez Komisję Rozbrojeniową ONZ.

W ciągu trwania drugiej połowy XX wieku, podpisano wiele porozumień ograniczających wyścig zbrojeń i ich redukcje. Wśród nich wyróżnić można trzy specyficzne rodzaje – porozumienia ograniczające dalszy rozwój zbrojeń po względem przestrzennym, ilościowym i jakościowym. Największe znaczenie dla światowego bezpieczeństwa miały rokowania rozbrojeniowe odbywające się głównie na płaszczyźnie dwustronnej USA–ZSRR, ale też nie brakowało ważnych porozumień w skali regionalnej.
W latach 1957-1959 na zbrojenia wydawano w świecie ponad 100 mld dolarów rocznie. Już w 1959 roku na wspólny wniosek USA i ZSRR Zgromadzenia Ogólne ONZ 20 listopada jednogłośnie przyjęło rezolucję wzywającą wszystkie państwa w świecie do podjęcia starań zmierzających do wprowadzenia powszechnego rozbrojenia. W praktyce rezolucja ta była bez żadnego znaczenia dla poziomu zbrojeń w skali globalnej. W tym samym roku, na konferencji w Waszyngtonie podpisano Układ Antarktyczny ratyfikowany przez 12 państw, w którym m.in. zakazano działalności wojskowej na jej obszarach. Kluczowy problem zakazu prób z bronią nuklearną podjęła w 1961 roku XVI Sesja Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Od 1958 roku prób tych starano się unikać, jednak w 1960 roku Francja złamała regułę i przeprowadziła na algierskiej Saharze trzy kolejne próby. Jednocześnie doszło do zaostrzenia stosunków na linii Wschód-Zachód na tle tzw. Drugiego kryzysu berlińskiego po zbudowaniu przez NRD muru w Berlinie. Kanclerz RFN Konrad Adenauer zasugerował w jednej z wypowiedzi starania RFN o pozyskanie broni nuklearnej. W tej sytuacji również ZSRR przeprowadził trzy kolejne próby z własną bronią termojądrową, stawiając świat wobec problemu wojny jądrowej o globalnym zasięgu. Fakty te wywołały poważne zaniepokojenie opinii publicznej na świecie. Stany Zjednoczone wystąpiły z wnioskiem, by sprawą zajęła się Organizacja Narodów Zjednoczonych. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło uchwałę, głoszącą, że użycie broni nuklearnej byłoby sprzeczne z duchem i celami ONZ, stanowiłoby pogwałcenie Karty Narodów Zjednoczonych. Uchwalono też rezolucję uznającą Afrykę za strefę bezatomową. Pod presją opinii publicznej 5 lipca 1963 roku w Moskwie podpisano układ trójstronny pomiędzy Wielką Brytanią, USA i ZSRR o zakazie prób z bronią nuklearną w atmosferze, przestrzeni kosmicznej i pod wodą. Już wtedy dążono do zahamowania rozwoju i rozprzestrzeniania tej broni, a zwłaszcza obawiano się, by Chiny nie weszły w jej posiadanie. Do końca tego roku do układu przyłączyły się 102 państwa, podpisania odmówiły Chińska Republika Ludowa i Francja. 27 stycznia 1967 roku w życie wszedł układ w sprawie działalności w przestrzeni kosmicznej, m.in. zakazujący umieszczania broni masowego rażenia na orbicie okołoziemskiej i na ciałach niebieskich oraz ograniczający inne formy działalności wojskowej w przestrzeni kosmicznej. W tym samym roku zawarty został układ o zakazie rozmieszczania broni nuklearnej na terenie Ameryki Łacińskiej. Na przełomie lat 1967-68 pojawił się termin „nieproliferacja” – z łac., nierozprzestrzenianie w związku z rokowaniami na temat nierozprzestrzeniania broni jądrowej, zakończonymi podpisaniem 1 lipca 1968 przez ZSRR, USA i W. Brytanię (w Moskwie, Waszyngtonie i Londynie) układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej zakazującego przekazywania broni jądrowej, informacji i urządzeń służących do jej produkcji przez państwa posiadające broń nuklearną państwom dotychczas jej nie posiadającym, uznając jednak prawo wszystkich państw do pokojowego wykorzystywania energii jądrowej. Układ uzyskał moc prawną 5 III 1970, ratyfikowała go większość państw, wśród wyjątków znajdowała się Francja i Chińska Republika Ludowa.