Dodał admin, 2007-10-31 Autor / Opracowanie: Łukasz Gwiżdż

Wulkanizm rozwija się w strefach głębokich pęknięć skorupy ziemskiej. Wyróżnia się dwa typy wulkanizmu. W wydźwigniętych strefach łańcuchów górskich przeważa wulkanizm silnie eksplozyjny

Wulkanizm i trzęsienia ziemi jako dowody współczesnych procesów geologicznych
WULKAN to góra w kształcie stożka utworzona w miejscu wybuchu z produktów erupcji wulkanicznej. Podczas wylewów wulkanicznych stopione i gorące masy skalne (magma) wydostają się na powierzchnię Ziemi w postaci lawy, zaś w procesach plutonicznych zastygają one w skorupie ziemskiej jako tzw. plutony. Wulkanizm rozwija się w strefach głębokich pęknięć skorupy ziemskiej. Wyróżnia się dwa typy wulkanizmu. W wydźwigniętych strefach łańcuchów górskich przeważa wulkanizm silnie eksplozyjny. Na skonsolidowanych, starych cokołach i na dnie morskim dominuje wulkanizm cechujący się spokojnym wypływem rzadkiej lawy. Przyczyną tej różnicy są dwa różne typy magmy:
•    Magma pierwotna - znajduje się bezpośrednio pod skorupą ziemską. Jest zasadowa (uboga w tlenek krzemu) i bardzo gorąca (1100'C i więcej)
•    Magma wtórna - powstaje w wyniku stopienia osadów i granitowej skorupy ziemskiej wznoszenia się magmy pierwotnej. Może też być mieszaniną magmy pierwotnej i produktów stopienia. Ogólnie jest ona o 100-200'C chłodniejsza i przez to gęstsza (już spadek temperatury magmy o 50'C powoduje tysiąckrotny wzrost jej gęstości). Stopiony materiał zawiera głównie glin i krzem, magma wtórna jest więc kwaśna (tzn. bogata w tlenek krzemu)
LAWA:
Magma wydostająca się na powierzchnię Ziemi. Uchodzą z niej gazy na skutek spadku ciśnienia. Z rzadkiej lawy gazy uchodzą z łatwością, w związku z czym wypływa ona względnie spokojnie, ale szybko i rozprzestrzenia się na dużych obszarach. Inaczej jest z lawą gęstą, z której gazy nie mogą tak łatwo wydostać się na powierzchnię. W jej wnętrzu rosną pęcherze gazowe, które w końcu eksplozyjnie pękają, a masy lawy mogą zostać wyrzucone na dużą wysokość (80m w czasie wybuchu wulkanu KRAKATAU w 1883r). Gęsta lawa zwykle nie rozlewa się szeroko, jednak gaz może rozerwać fragmenty wulkanu, pogruchotać, a nawet rozdrobnić w pył. Stąd spadający często na wielkich obszarach grad wulkanicznych bomb, bloków i lapilli (małych kamieni). Do tego dochodzą nierzadko ogromne ilości popiołu , a więc pozostałości rozdrobnionej lawy. Wydobywające się masy miewają łącznie objętość wielu kilometrów sześciennych. POWSTAWANIE WULKANÓW:
W miejscu gdzie w partiach deformującej się skorupy ziemskiej dochodzi do głębokich pęknięć i szczelin sięgających aż do rozgrzanego płynnego płaszcza Ziemi, magma może przedostać się do skorupy ziemskiej. Kanały takie często nie dochodzą do powierzchni Ziemi. Stopiona masa skalna zastyga wtedy pod ziemią, tworząc tzw. ciała plutoniczne. Czasem plutonity rozciągają się tworząc soczewki (lakolity). Dzieje się tak, gdy magma wnika z kanału w luźne warstwy skalne, lub nadtapia je. Wraz z postępującą erozją skały leżące nad lakolitem mogą zostać usunięte. Twardy lakolit widoczny jest wtedy w krajobrazie jako kopulaste wzniesienie. Magma która wypływa na powierzchnię Ziemi to lawa. Jeśli jest dość gęsta, może się stopniowo rozbudowywać w górę (stratowulkan). W przypadku zatkania centralnego kanału wypływowego, może zostać przebity kanał boczny i lawa wypływa ze zbocza. Kiedy ciśnienie nie może rozładować się w inny sposób- wulkan eksploduje. Na rodzaj powstających wulkanów duży wpływ ma typ magmy. Jeżeli lawa jest wyjątkowo rzadka, dochodzi do wybuchów szczelinowych. Z pęknięć Ziemi lawa wylewa się jak woda tworząc kaskady i falujące 'jeziora lawowe'. Szczeliny często zatykają się z czasem , i lawa wypływa tylko w niektórych miejscach, przeważnie na skrzyżowaniach szczelin. W ten sposób z promieniście płynącej lawy na odległość wielu kilometrów powstają płaskie stożki zwane wulkanami tarczowymi. W wyniku wulkanizmu bazaltowego gromadzi się niewiele rozdrobnionego materiału skalnego. Jest to wulkanizm 'typu hawajskiego'. Skrajne przeciwieństwo stanowi 'typ Stromboli', charakteryzujący się dużą eksplozywnością spowodowaną takąż gęstością lawy. Cechują go wysokie stożki wulkaniczne usypane z wysoko wyrzucanych kamieni, piasku i popiołu. Jeśli stożek jest wielki, a między dwoma wybuchami dochodzi do zatkania centralnego komina, wtedy nadmiar ciśnienia może unieść całą górę i rozerwać jej boki. Dochodzi wówczas do wybuchów bocznych, a z czasem do powstawania większych, wielowarstwowych masywów wulkanicznych (stratowulkanów).