Dodał admin, 2007-10-07 Autor / Opracowanie: Paweł Kowalewski

Pierwsze urządzenia chłodnicze, budowane w drugiej połowie XIX wieku, były napełniane różnymi czynnikami, przede wszystkim amoniakiem, chlorkiem metylu CH3cl, dwutlenkiem węgla i dwutlenkiem siarki.

W latach trzydziestych rozpoczęła się era tzw. freonów będących pochodnymi węglowodorów, które cechują się wieloma doskonałymi własnościami. Czynniki te są oznaczane literą R oraz liczbą związaną z ilością atomów fluoru F, wodoru H, oraz węgla C, występujących w związku.
W latach osiemdziesiątych stwierdzono, że znajdująca się na wysokości od 15 do 50 km warstwa ozonu ulega stopniowemu niszczeniu. Przyczynia się to do zwiększenia promieniowania ultrafioletowego, którego nadmiar docierający na powierzchnię Ziemi powoduje wzrost zachorowalności ludzi, osłabienie rozwoju roślin i organizmów morskich. Stwierdzono, że przyczyną tego jest chlor i brom uwalniające się z freonów przy ich wędrówce z powierzchni Ziemi do góry. Nastąpiła więc konieczność wprowadzenia bardziej ekologicznych czynników chłodniczych. Te nowe związki są wprowadzone pod różnymi nazwami fabrycznymi, np.: Reclin, Suva, Solkane. Jedną z istotnych cech czynników jest ich mieszalność z olejami wpływająca na konstrukcję urządzeń. Rozróżnia się:
1) czynniki nie tworzące z olejami roztworów, przykładem jest amoniak.
2) rozpuszczające się w olejach bez ograniczeń, np. R12
3) rozpuszczające się w określonym zakresie temperatur, np. R22 oraz wieloskładnikowe R502, R134a.
Urządzenia z czynnikami grupy 2 i 3 muszą być tak skonstruowane aby olej, który w niewielkich ilościach wydostaje się ze sprężarki, krążył w obiegu wraz z czynnikiem i wracał do sprężarki. Przy czynnikach z grupy 1 istnieje możliwość wyprowadzenia oleju na zewnątrz
Wśród czynników można rozróżnić czynniki jedno- i wieloskładnikowe oraz azeotropowe i zeotropowe. W czynnikach azeotropowych para, powstająca przy wrzeniu w punkcie azeotropowym, ma taki sam skład jak ciecz, a temperatura wrzenia jest stała. Przy czynnikach zeotropowych składy cieczy i pary są różne , a temperatura wrzenia ulega zmianie.
Wszystkie czynniki, wprowadzane jako zamienniki czynników szkodliwych dla warstwy ozonowej, ni są: palne, wybuchowe i toksyczne, rozpuszczają się w olejach, nie działają na większość metali, ale w niektórych przypadkach niszczą materiały uszczelniające i izolacyjne.
Charakterystyki główniejszych czynników chłodniczych:
Solkane 123 jest zamiennikiem dla R11, ale nie można go stosować w sprężarkach hermetycznych, gdyż niszczy powłoki izolacyjne. Czynnik R11 był stosowany w turbosprężarkowych urządzeniach klimatyzacyjnych, jako chłodziwo, do płukania części i do prób szczelności. Miesza się z olejami mineralnymi. Całkowicie zaniechano jego produkcji od 1996r.
Solkane 134a zastępuje R12. Solkane 134a wymaga syntetycznych olejów poliestrowych. Spośród metali nie należy stosować magnezu, ołowiu i cynku. W podwyższonych ciśnieniach może on tworzyć z powietrzem mieszaniny wybuchowe, dlatego nie należy stosować go do prób szczelności. Zawory rozprężne, odwadniacze, przewody i manometry należy stosować o konstrukcji dopasowanej do Solkane 134a.
Solkane 22 i R22 są stosowane w urządzeniach o niskich zakresach temperatur ze sprężarkami różnych typów. W wyższych temperaturach miesza się z olejami mineralnymi, w niższych w stopniu ograniczonym. Zalecane jest włączanie sprawnego odolejacza. Czynnik R22 jest dopuszczony do produkcji do 2005r.
Solkane 507 zastępuje nieekologiczny czynnik R502 we wszystkich układach niskotemperaturowych w zakresie do -45 C. Jest on mieszaniną azeotropową R143a i r125.
Solkane 23 zastępujący R13 ma bardzo zbliżone do niego ciśnienia pracy. Jest on czynnikiem używanym przy bardzo niskim zakresie temperatur. Wymaga olejów poliestrowych, nie miesza się z olejami mineralnymi. Konieczne jest stosowanie odolejaczy.