Dodał admin, 2007-10-31 Autor / Opracowanie: Łukasz Gwiżdż

Wyżyna Kielecko - Sandomierska jest jedną z kilku polskich krain geograficznych, których krajobrazy zalicza się do wyżynnych. Nie stanowi ona jednak jednolitego obszaru.

W rzeczywistości wyróżnić można tutaj dwie niejednakowe powierzchniowo, a równocześnie krajobrazowo części:
•    Góry Świętokrzyskie wraz z położonymi na północ od nich: Płaskowyżem Suchedniowskim i Przedgórzem Iłżeckim;
•    Wyżynę Sandomierską.KRAJOBRAZ:
Góry Świętokrzyskie stanowią zdecydowanie bardziej urozmaicony morfologicznie fragment wyżyny, z charakterystycznymi, podłużnymi ale niezbyt wysokimi pasami, które rozdzielone są poprzecznie biegnącymi dolinami rzecznymi.
Drugi z regionów Wyżyna Sandomierska, odznacza się znacznie mniejszym zróżnicowaniem wysokości i dużo większą monotonicznością krajobrazową. Przyczyn odmienności krajobrazowych należy upatrywać przede wszystkim w budowie geologicznej ( tektonika i zróżnicowanie litologiczne podłoża ). W pierwszym z regionów główne znaczenie mają piaskowce kwarcytowe i wapienie, natomiast druga z krain pokryta jest na przeważającym obszarze lessami. Równie ważną rolę odegrały procesy fałdowe oraz występujące z różnym natężeniem zjawiska denudacyjne.
KSZTAŁTOWANIE SIĘ RZEŹBY TERENU( WPŁYW LĄDOLODÓW SKANDYNAWSKICH ):
Dla ukształtowania dzisiejszego środowiska przyrodniczego...
PROCESY DENUDACYJNE:
W okresach rozdzielających poszczególne fałdowania dominowały procesy denudacyjne, a zwłaszcza erozyjne , którym podlegały przede wszystkim wypiętrzone pasma górskie. Również w trzeciorzędzie, kiedy to Góry Świętokrzyskie stanowiły obszar lądowy otoczony morzami, denudacja była bardzo silna. Czynniki niszczące działały tu selektywnie, powodując znaczne obniżenie tych fragmentów, w budowie których przeważały mniej odporne skały ( łupki, serie ilaste ). Partie górskie, gdzie dominowały materiały znacznie bardziej odporne ( kwarcyty, dewońskie wapienie czy triasowe piaskowce ) do dzisiaj stanowią kulminacje całego obszaru. W wyniku tych procesów nastąpiło wypreparowanie najtwardszych kompleksów, które tworzą typowe dla krajobrazu Gór Świętokrzyskich długie, równoległe do siebie pasma.
Zróżnicowanie litologiczne oraz na obszarze Wyżyny Kielecko - Sandomierskiej są przyczyną występowania tutaj zjawiska zwanego inwersją rzeźby. Jednym z najbardziej klasycznych tego przykładów jest Dolina Chęcińska.SIEĆ RZECZNA:
Sieć rzeczna opisywanego obszaru pozostaje jak gdyby w sprzeczności z ukształtowaniem powierzchni. Towarzyszące pasmom górskim i ciągom wzgórz podłużne obniżenia o kierunku NW - SE są w niewielkim stopniu wykorzystywane przez ważniejsze rzeki. Duża część dolin rzecznych ma charakter przełomów o przebiegu poprzecznym ( głównie NE - SW ) do głównych pasm. W konsekwencji powstał specyficzny układ tej sieci zwany kratowym.
Występuje tu także zjawisko zwane kaptażem rzeczny, polegające na przeciągnięciu wskutek działania erozji wstecznej wód jednej rzeki przez drugą, położoną po przeciwnej stronie działu wodnego. Świadczy to o nieustabilizowaniu działów wodnych. Klasycznym przykładem kaptażu jest przejęcie wód rzeki Pokrzywianki, płynącej pierwotnie wzdłuż pasm Masłowskiego i Łysogórskiego ku wschodowi, przez rzekę Lubrzankę - stanowiącą dopływ Czarnej Nidy.