Dodał admin, 2007-10-06 Autor / Opracowanie: Bednar

Jan Hus był twórcą ruchu religijnego nazwanego od jego nazwiska husytyzmem. Urodził się w 1372 roku w rodzinie chłopskiej w południowych Czechach i życie nierozerwalnie złączył ze stanem duchownym

  Przy formułowaniu programu taborytów nie brakło pewnych różnic zdań. Zarysowały się dwa kierunki – umiarkowany i radykalny. Spory tłumił Jan Żiżka, przywódca i strateg taborytów, któremu zależało na zaktywizowaniu wszystkich sił Czech do walki z Zygmuntem i niemieckimi feudałami, dlatego nie sprzyjał w całej pełni radykalizmowi religijnemu i społecznemu. Dopiero po jego śmierci w 1424 roku rozpadli się oni na dwie grupy, jedną bardzo radykalną właściwych taborytów, drugą bardziej umiarkowaną nazwaną „sierotkami”.
Generalny program ruchu husyckiego, eksponowany zwłaszcza na zewnątrz, wtedy gdy niezbędne było akcentowanie ideowej jedności, zawarty był w tak zwanych Czterech Artykułach Praskich, sformułowanych w praskim manifeście z wiosny 1420 roku. Artykuł pierwszy postulował prawo do swobodnego głoszenia Słowa Bożego. Drugi artykuł potwierdzał prawo do uczestnictwa w komunii pod dwiema postaciami osób świeckich. Trzeci Artykuł postulował sekularyzację dóbr kościelnych. Wreszcie czwarty artykuł głosił jednakowe karanie za grzechy ciężkie wszystkie stany społeczne .

V. Upadek husytyzmu
Przez cały okres trwania wojen husyckich, kiedy Czesi walczyli z cesarzem Zygmuntem i niemieckimi feudałami, oba obozy ruchu husyckiego łączyło silne poczucie wspólnoty narodowej. Do 1434 roku w szczególnych momentach zagrożenia zewnętrznego, oba odłamy odwoływały się do solidaryzmu narodowego. Mimo to przeciwnicy husytyzmu (papiestwo, cesarz, niemiecka szlachta) dysponowali ogromnymi siłami wojskowymi i środkami finansowymi. Husyci, mimo sukcesów militarnych (odparli pięć krucjat niemieckiego rycerstwa), stali na przegranej pozycji. Ponadto po kilkunastu latach wojen kraj był wyniszczony i podupadł gospodarczo. W tych warunkach beznadziejność dalszej walki stawała się dla husytów coraz oczywistsza. Coraz chętniej kompromisu szukali utrakwiści, pragnący zachować zdobycze husytyzmu i swoją uprzywilejowaną pozycję. Po kolejnych nieudanych krucjatach niemieckiego rycerstwa w 1432 roku rozpoczęły się pertraktacje husytów z przedstawicielami soboru w Bazylei. Przeciwko jakiemukolwiek porozumieniu sprzeciwiali się taboryci i „sierotki”, ale szlachta czeska była zdecydowana nawet używając siły doprowadzić do ugody. W tym celu zawarła porozumienie z katolickim stronnictwem czeskim, wspólnie wystawiono armię, która rozbiła taborytów w bitwie pod Lipanami w 1434 roku. Droga do ugody stała otworem . W ten sposób czeskie powstanie chłopów i biedoty miejskiej, którzy byli głównym motorem i siłą ruchu husyckiego, zostało zlikwidowane rękami czeskiej arystokracji i patrycjatu, którzy ostatecznie okazali się jedynymi beneficjentami husytyzmu.
W wyniku rozmów toczących się w Pradze zawarto porozumienie z soborem, tak zwane kompaktaty praskie. Zadowoliły one głównie czeską arystokrację i bogate mieszczaństwo. Wprawdzie sobór poszedł na niewielkie ustępstwa na rzecz husytyzmu, to jednak wystarczyły one utrakwistom, którzy zawierając ugodę z Kościołem i Zygmuntem uzyskali potwierdzenie swojej społecznej i polityczne przewagi w Czechach. Z praskich kompaktatów dozwolono im komunię pod dwiema postaciami, liturgię w języku czeskim, a ponadto sejm czeski miał prawo wybierać arcybiskupa praskiego. Mogli też zatrzymać to, co skonfiskowali Kościołowi (warto dodać, że skonfiskowali prawie wszystko). Kompaktaty stały się podstawą Kościoła utrakwistycznego (pokonanego dopiero w 1623 w czasie wojny trzydziestoletniej). Odróżniał się on od kościoła katolickiego praktyką używania kielicha dla świeckich, komunią dzieci i kultem Husa, zamiast papieża. Kościół ten był zarazem pierwszą oficjalną alternatywą dla kościoła katolickiego .

VI. Zakończenie
W drugiej połowie XV wieku idea solidarności narodowej w Czechach w obronie własnego Kościoła nawet wśród najbogatszych warstw należała do przeszłości. Interesy klasowe brały górę nad narodowymi. Szlachta utrakwistyczna i katolicka zjednoczyły się i wspólne występowały przeciw mieszczaństwu. Nastąpił wtedy koniec husytyzmu jako ruchu społecznego i narodowego. Przetrwały natomiast jego podstawy religijne, które w sumie wywarły przemożny wpływ na dzieje narodu czeskiego.
Husytyzm jako ruch społeczny poniósł klęskę. Biedota miejska i ludność chłopska, właściwy czynnik ruchu powstańczego, zupełnie nic nie zyskali. Mało tego, ich sytuacja pogorszyła się jeszcze bardziej w wyniku wyniszczenia kraju i upadku ekonomicznego Królestwa Czeskiego. W kolejnych latach zwycięska szlachta czeska zdobyła przywileje, które całkowicie podporządkowywały jej chłopów. Podobnie najniższe warstwy w miastach musiały nadal ciężko pracować na swoje utrzymanie i ich los nie był lepszy, ogromne majątki natomiast skupiał w swoich rękach czeski patrycjat.
Lepiej powiodło się husytom z punktu widzenia interesów narodowych. Powstanie husyckie wymiotło prawie zupełnie niemiecką szlachtę i patrycjat z Czech. Wszystkie godności i urzędy, tak świeckie jak i kościelne, obejmowali odtąd wyłącznie Czesi. Ruch husycki stworzył pomyślne warunki dalszego rozwoju narodowości czeskiej, aczkolwiek nie mógł zapobiec ponownemu napływowi Niemców do kraju w kolejnych latach, nie mógł również oczywiście zapobiec germanizacji jaka nastąpiła po klęsce Czechów w bitwie pod Białą Górą w 1620.
W związku z klęską husytyzmu jako ruchu społecznego również radykalne reformy religijne, mające oparcie właśnie w szerokich masach społecznych, stopniowo przekształcały się i zamierały tracąc swój radykalny charakter. Wprawdzie w wyniku ugody z kościołem katolickim powstał czeski kościół utrakwistyczny, jednak różnił się od katolicyzmu jedynie pod względem obrzędowo – organizacyjnym. Jedynie najbardziej radykalne grupy taborytów, ocalałe od pogromu pod Lipanami, nadal trwały opornie przy swojej nauce. Szybko jednak utrakwistyczny sejm czeski potępił naukę taborytów (1444), po czym król Jerzy z Podiebradu zdobył w 1452 roku Tabor i rozgromił taborytów. Później w miejsce Taboru powstała nowa radykalna grupa wyznaniowa, tak zwani Bracia Czescy.