Dodał admin, 2007-10-06 Autor / Opracowanie: Bednar

Jan Hus był twórcą ruchu religijnego nazwanego od jego nazwiska husytyzmem. Urodził się w 1372 roku w rodzinie chłopskiej w południowych Czechach i życie nierozerwalnie złączył ze stanem duchownym

IV. Ruch husycki
Husytyzm zawarł w sobie idee religijne i społeczne dawnych teorii herezji ubogich, które pod koniec średniowiecza ożywiły swoją działalność. Różnił się jednak od nich jasno sformułowaną doktryną Kościoła, opartą na poglądach Wiklefa i Husa, niezwykle szerokim zasięgiem społecznym i charakterem narodowym o wyraźnym ostrzu antyniemieckim. W husytyzmie skupiały się wszystkie drogi późnośredniowiecznej reformy Kościoła. Grunt teoretyczny i społeczny dla jego rozwoju przygotowały reformatorskie dzieła i kazania praskich uczonych, cały wewnętrzny nurt reformy Kościoła, a także oddolne jej próby. Związanie tych czynników z rozbudzonymi aspiracjami narodowymi Czechów, które nie znajdowały możliwości realizacji we własnym państwie narodowym zadecydowało o zasięgu i znaczeniu tego ruchu w dziejach Czech i Europy .
Wszystkie wspomniane wcześniej konflikty społeczne, napięcia religijne i narodowe przybrały na sile na przełomie XIV i XV wieku, właśnie za życia Jana Husa. Pokrzywdzona ekonomicznie, a uświadomiona narodowo ludność coraz liczniejsza w miastach i na uniwersytecie zaczęła gwałtowniej domagać dostępu do majątków i władzy. Zaostrzyła się też sytuacja w Kościele czeskim. Wzrosła liczba kleru oraz pogłębiły się różnice ekonomiczne wewnątrz tej grupy. Biedne, zbuntowane duchowieństwo odcięte od godności stało się awangardą ruchu husyckiego, a dołączyli do nich ludzie wykształceni na uniwersytecie, dla których nie było odpowiednich stanowisk. Rozkwit gospodarczy, wzrost żywiołu czeskiego w miastach i na uniwersytecie, nadmiar duchowieństwa i ludzi wykształconych oraz rozwój kultury czeskiej idący w parze z rozwojem gospodarczym, to były podstawy dla rozwoju wielkiego ruchu społecznego i narodowego. Wystarczył tylko jeden człowiek – Jan Hus (oczywiście poprzedzony wystąpieniami różnorodnych pomniejszych czeskich kaznodziei), który w swojej działalności wyraził wszystkie nabrzmiałe problemy swej ojczyzny i Kościoła, aby porwać tłumy. Hus nie opuszczał Pragi, był Czechem, był „swój”. Robił tak jak mówił, był wierny swoim poglądom do końca i zginął spalony na stosie – to było aż nadto, żeby stać się uosobieniem wszystkich aspiracji Czechów . Husytyzm był w swej istocie ruchem o charakterze społecznym. Zwalczał zdemoralizowane duchowieństwo i całą hierarchię kościoła katolickiego oraz tych wszystkich, którzy stali po jego stronie, a jego radykalne odłamy wysuwały daleko idące hasła społeczne. Z drugiej strony husytyzm był też ruchem narodowym występującym przeciwko posiadającym ogromne wpływy i znaczenie w Królestwie Czeskim Niemcom.
Męczeńska śmierć Jana Husa, potępionego na soborze w Konstancji jako heretyka, głęboko poruszyła świadome warstwy społeczeństwa czeskiego. Spalenie na stosie tego reformatora niewątpliwie przyspieszył wielki ferment ideowy, który miał miejsce w Czechach od dłuższego czasu. Stracenie kaznodziei wywołało oburzenie i falę protestów w kraju o wcześnie dojrzałej i wyostrzonej świadomości narodowej . Poglądy głoszone przez Husa znajdowały coraz chętniejsze przyjęcie wśród biedoty miejskiej oraz wśród mas ludu wiejskiego. Zwolenników Husa było wówczas już bardzo wielu, zaczęli oni wypędzać z Pragi tych duchownych, którzy byli znani jako przeciwnicy umęczonego mistrza. Z parafii wiejskich zaczęto również wypędzać proboszczów przeciwnych husytyzmowi, a w ich miejsce osadzać zwolenników nowej nauki. Odbył się również zjazd proreformatorsko nastawionej szlachty, na którym uchwalono protest skierowany do soboru konstanckiego. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że symbolem religijnym identyfikującym i spajającym coraz wyraźniej dzielącą się w następnych latach społeczność husycką był Kielich – symbol udzielania komunii pod dwiema postaciami. Pod jego znakiem husyci walczyli z siłami obozu katolickiego i za jego sprawę umierali. Uniwersytet Praski w 1415 uniewinnił Husa, a dwa lata później ogłosił deklarację uznającą Kielich, co mimo wszystko jeszcze nie zapewniało jednolitości wyznaniowej jego członków .
Początkowo wobec wzrastającej fali oburzenia i opozycji przeciw Kościołowi obojętnie przyglądał się czeski król Wacław, a jego małżonka Zofia nawet wspierała husytów (wcześniej często uczęszczała na msze odprawiane przez Husa w Kaplicy Betlejemskiej ). Jego stanowisko wynikało z niechęci do bogatego i uprzywilejowanego duchowieństwa, które krępowało jego władzę. Jednak szybko uległo to zmianie, pod naciskiem soboru i cesarza Wacław w obawie przed interwencją zaczął przywracać na stanowiska wygnanych duchownych i usuwać husytów z urzędów państwowych. Zmiana królewskiego stanowiska wywołała w Czechach jeszcze większe wzburzenie.