Dodał admin, 2007-10-06 Autor / Opracowanie: Bednar

Wzrost nastrojów rewolucyjnych po wojnie stworzył ogromną możliwość przyciągnięcia w strefę wpływów Związku Radzieckiego wielu państw.

 Rolę przywódczą w NATO spełniali Amerykanie, jednak pozostałe państwa członkowskie Paktu miały bezpośredni, realny wpływ na kształtowanie polityki i podejmowanie decyzji tego ugrupowania. W Układzie Warszawskim sytuacja była inna. Pakt miał raczej charakter dekoracyjno – propagandowy. Sojusznicy ZSRR nie mieli w nim nic do powiedzenia, o wszystkim decydowali przywódcy ZSRR. Najwyższym organem Układu był Doradczy Komitet Polityczny, w skład którego wchodzili przedstawiciele wszystkich państw członkowskich, z reguły funkcja ta była powierzana I sekretarzom partii komunistycznych, ministrom spraw zagranicznych czy resortu obrony. Każde państwo posiadało 1 głos, a wszystkie podejmowane decyzje były jednomyślne. Komitet rozstrzygał wszystkie węzłowe problemy powstające w związku z realizacją zadań Układu. Mógł on powoływać inne organy pomocnicze. Organy Układu w rzeczywistości miały charakter fasadowy, a wszelkie decyzje były podejmowane pod dyktando Kremla. W Sztabie Generalnym Armii Radzieckiej od lat czterdziestych znajdował się specjalny Zarząd X, który kierował armiami państw uzależnionych od ZSRR. Po powołaniu Układu Warszawskiego rola jego nie zmieniła się. Przeprowadzane od czasu do czasu głośno reklamowane narady DKP uchwalały tylko rezolucje wcześniej przygotowane przez polityków radzieckich. Realizacją postanowień Doradczego Komitetu Politycznego zajmował się organ wykonawczy Układu tj. Zjednoczone Dowództwo Sił Zbrojnych (z siedzibą w Moskwie), któremu podlegały: Zjednoczone Siły Zbrojne (ZSZ), Kom. Ministrów Obrony, Nacz. Dowódca ZSZ, Sztab ZSZ, Kom. Ministrów Spraw Zagr. oraz Sekretariat. W jego skład wchodziły: Naczelny Dowódca Zjednoczonych Sił Zbrojnych, jego zastępcy oraz Sztab Zjednoczonych Sił Zbrojnych. Naczelny Dowódca był mianowany przez wszystkie państwa członkowskie. Przez cały okres istnienia Układu dowodzili nim radzieccy marszałkowie byli to: Iwan Koniew (1955-1960), Andriej Greczko (1960-1967), Iwan Jakubowski (1967-1976), Wiktor Kulikow (1976-1989), Piotr Łaszyn (1989-1991). Było to potwierdzenie pełnej kontroli Związku Radzieckiego nad siłami zbrojnymi i polityką obronną państw członkowskich. Na wszystkie istotne stanowiska byli powoływani sowieccy wojskowi. Zastępcami Naczelnego Dowódcy byli ministrowie lub wiceministrowie obrony stron Układu. Sprawowali oni jednocześnie dowództwo nad siłami zbrojnymi każdego z państw członkowskich stanowiących część składową Zjednoczonych Sił Zbrojnych. W skład Sztabu wchodzili stali przedstawiciele sztabów generalnych państw członkowskich. Szefem Sztabu był zawsze generał armii radzieckiej.
Do zadań Zjednoczonego Dowództwa należała realizacja bezpośredniej koordynacji i posunięć o charakterze wojskowym członków układu oraz przygotowanie ich do skutecznej obrony w wypadku napaści zbrojnej. W 1956 na naradzie Komitetu w Pradze został utworzony pomocniczy organ Układu: Stała Komisja, której głównym zdaniem było opracowanie zaleceń dotyczących problemów polityki zagranicznej stron Układu. Na budapeszteńskim posiedzeniu Doradczego Komitetu Politycznego w 1969 zostały powołane nowe organy pomocnicze, a mianowicie Komitet Ministrów Obrony państw członkowskich Układu oraz Rada Wojskowa Dowództwa Zjednoczonych Sił Zbrojnych, w której skład wchodzili zastępcy Naczelnego Dowódcy Zjednoczonych Sił Zbrojnych.
Oficjalnie głównym zadaniem Układu było stosowanie środków niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa i umocnienia pokoju w Europie. W celu realizacji tego zadania państwa członkowskie zobowiązały się do oparcia swojej polityki na pokojowych zasadach przez powstrzymywanie się w stosunkach międzynarodowych od groźby użycia siły, oraz rozstrzygania swych międzynarodowych konfliktów za pomocą pokojowych środków. Formalnie państwa te zobowiązały się również do uczestniczenia we wszystkich międzynarodowych przedsięwzięciach, których konsekwencją jest osłabienie zagrożenia pokoju w Europie i na całym świecie np. powszechna redukcja zbrojeń, zakaz stosowania broni masowego rażenia. Zasady Układu, jako regionalnego paktu bezpieczeństwa zbiorowego były zgodne z Kartą NZ i wzmacniały gwarancję trwałości systemu bezpieczeństwa zbiorowego przewidzianego w Karcie. W praktyce Układ był wykorzystywany w polityce ZSRR w konfrontacyjnych stosunkach z Zachodem, miał być militarna przeciwwagą dla NATO, jego wojska rozmieszczone były wzdłuż „żelaznej kurtyny”, a w sztabach Układu przygotowywano plany ataku na zachód Europy.