Dodał admin, 2007-12-26 Autor / Opracowanie: Weronika Żórawska

W systemie finansów publicznych centralne miejsce zajmuje budżet państwa. Wynika to nie tylko stąd, że w budżecie państwa gromadzi się i dzieli największą część środków publicznych

KRYTERIA PODZIAŁU PODATKÓW
Ze względu na kryterium przedmiotowe podatki dzielą się na:
•    podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych -  źródłem tych podatków jest posiadany przez podatnika majątek. Fiskalna ingerencja państwa nie powinna naruszać ekonomicznej podstawy podatku, co oznacza, że w wyniku nakładania podatków wartość majątku podatnika nie powinna się zmniejszać. Jeżeli na skutek nałożenia podatku następuje uszczuplenie majątku, to wówczas taki podatek określa się mianem podatku realnego, jeśli jednak źródłem podatku jest dochód z majątku, to taki podatek nazywa się podatkiem nominalnym.
•    podatki od przychodów – płaci się je w związku z działalnością gospodarczą i osiąganymi z tego tytułu przychodami. Dla podatków przychodowych charakterystyczne są następujące cechy:
• podatki te są pobierane przez państwo niezależnie od wyników działalności gospodarczej;
• podatki przychodowe są bardzo korzystnym instrumentem fiskalnym państwa, gdyż pomagają zaspokajać popyt państwa na dochód (pieniądz), uniezależniając wpływy z tego podatku od sytuacji dochodowej podatnika;
• te podatki, przez swoją konstrukcję, stawki i sposób pobierania są podatkami silnie cenotwórczymi, inaczej są wkalkulowane w cenę towarów i usług, wobec tego dochody
z tego tytułu są powiązane z procesami inflacyjnymi;
•     podatki od dochodów – przedmiotem opodatkowania jest dochód, najczęściej dochód
z pracy i dochód z prowadzenia działalności gospodarczej. Cechy tych podatków to:
- nawiązują wprost do nadwyżki ekonomicznej wypracowanej przez podmioty. W wyniku interwencji fiskalnej państwa za pomocą podatków przychodowych następuje dzielenie się dochodem podatnika z państwem, co oznacza bezpośrednią redystrybucję dochodów
w gospodarce i społeczeństwie.
- te podatki bardziej są korzystne dla podatnika niż dla władz publicznych; podatki te są oparte na rentowności, którą z kolei trudno z góry określić. Można także manipulować podstawą opodatkowania (zyskiem brutto, dochodem brutto) przez zawyżanie kosztów.
•    podatki od wydatków – są typowymi podatkami od konsumpcji, jednak zakres ich stosowania jest ograniczony w porównaniu np. z podatkami przychodowymi, które także przecież obciążają wydatki związane z konsumpcją. Podatki przychodowe są powszechne a podatki od wydatków stosowane są wybiórczo. Przedmiotem opodatkowania są wydatki ponoszone na zakup dóbr luksusowych (np. futra, jachty, samochody) i dóbr, które tradycyjne uważane są za domenę skarbu państwa (sól, alkohol, zapałki, paliwa płynne); podatek od takich wydatków to akcyza.
W związku z ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem rozróżnia się:
•    podatki bezpośrednie – to takie podatki, w przypadku których istnieje precyzyjnie określona zależność między płaconym podatkiem, tzn. rodzajem podatku, jego wysokością, trybem płacenia a podatnikiem. Typowymi przykładami podatków bezpośrednich są podatki dochodowe i majątkowe;
•    podatki pośrednie – obciążają podatnika w sposób niepozostający w ścisłym związku
z jego sytuacją dochodową i majątkową. Jako takie są podatkami ukrytymi, a ciężary ponoszone przez podatników są bardziej anonimowe. Klasycznymi podatkami pośrednimi są wszystkie podatki od sprzedaży (podatki przychodowe, akcyza, VAT).
Kolejny podział podatków jest związany z władztwem podatkowym. Wg tego kryterium podatki dzielą się na:
•    podatki nakładane przez państwo – wszystkie podstawowe rodzaje podatków są kształtowane przez władze państwowe;
•    podatki nakładane przez władze samorządowe – zakres tego władztwa jest regulowany ustawowo, czyli przez władzę publiczną.