Dodał admin, 2007-12-25 Autor / Opracowanie: Sebastian Kosowski

Przekształcenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu we własność proponują posłowie UW oraz SLD. Parlamentarzyści z AWS chcą zaś, aby własnością zastąpić wszystkie spół. prawa do lokalu.

Przyszłe prawo spółdzielcze musi odzwierciedlać nie tylko prawa korporacyjne członków spółdzielni, lecz i szacunek do każdej złotówki wydanej na budowę mieszkania oraz na koszty eksploatacyjne.
Bezradność członków spółdzielni mieszkaniowych wynika z pięciu następujących przyczyn:
• wspartego w utrwalonym orzecznictwie poglądu, że koszty niegospodarności organów spółdzielni nie powinny interesować członków, że ich obowiązkiem jest płacenie za wszystko,
• utrwalonego w orzecznictwie stanowiska, że to nie spółdzielnia buduje mieszkania, bowiem spółdzielca ponosi za to odpowiedzialność, jakby to on stawiał własny dom,
• przyjęcia zasady, że nikt nie ma prawa mieszać się do gospodarki spółdzielni, nawet NIK, nawet Krajowa Rada Spółdzielcza, nawet jakaś federacja czy zrzeszenie,
• braku możliwości egzekwowania statutowych obowiązków organów spółdzielni, gdy członkowie żądają zwołania walnego zgromadzenia z określonym porządkiem obrad,
• faktu, że w sporze ze spółdzielnią członek będący stroną z własnych środków opłaca pełnomocnika przeciwnika procesowego, niezależnie od wydatków na własnego.
To prawda, że są środki prawne, by zmusić spółdzielnię do wykonywania obowiązków statutowych, tylko że posługiwanie się nimi ma co najmniej dwie wady. Pierwsza to przewlekłość postępowania (np. w sprawie możliwości zwołania walnego zgromadzenia, jeżeli zarząd sobie tego nie życzy), sprawiająca, że prawomocne stanowisko sądu jest musztardą po obiedzie; druga to bezkarność przy zarządzeniach tymczasowych (zabezpieczenie powództwa), kończących się stwierdzeniem, że nastąpiły fakty nieodwracalne.
Tego rodzaju sytuacje, dotyczące pewnej liczby spółdzielni mieszkaniowych, tworzą patologię, zwłaszcza wobec absolutnej nierówności stron pozostających w konflikcie. Sprzyja temu wykorzystywanie orzecznictwa z okresu gospodarki planistyczno-nakazowej, przy preferowaniu podmiotów gospodarki uspołecznionej i równoczesnym pomijaniu orzeczeń niewygodnych.
Kierowanie sprawy do sądu dla podjęcia czynności ustawowych (zwołania walnego zgromadzenia lub zebrania przedstawicieli) nie daje żadnych szans na aktualizowanie roszczeń członków. Taka ich inicjatywa, poprzedzona żądaniem od zarządu zwołania walnego zgromadzenia (art. 39 § 2 pkt 2 prawa spółdzielczego), zlekceważona przez zarząd, może stanowić podstawę do uzyskania wyroku zastępującego oświadczenie woli (art. 1047 § 1 kodeksu postępowania cywilnego w zw. z art. 64 kodeksu cywilnego). Nie rokuję jednak szybkiego załatwienia spraw, które powinny być rozpatrzone zgodnie z proponowanym porządkiem obrad. Dlatego m.in. nie widzę możliwości egzekwowania praw członków wynikających ze statutu. Jako przykład można podać spółdzielnie, które lekceważą sobie kadencyjność organów, w tym rolę zebrań grup członkowskich. Ta ostatnia kwestia ma szczególne znaczenie, chociaż rzadko uznaje się zarzut o pomijaniu praw tych grup, zwłaszcza jeżeli chodzi o wybór przedstawicieli, członków rad nadzorczych, a także opinie w sprawach objętych porządkiem obrad zebrania przedstawicieli.
Uchwały o pozbawieniu członkostwa (wykluczeniu lub wykreśleniu) dość często tak dalece naruszają elementarne reguły prawa wewnątrzspółdzielczego, że trudno ustalić, dlaczego kogoś wyrzuca się ze spółdzielni. Sądy wprawdzie zwracają uwagę na błędy w trybie i treści podejmowanych uchwał, ale ich głos jest głosem „wołającego na puszczy”. Spółdzielnia znajduje wiele sposobów ujarzmienia członka, bo ma materiały niedostępne dla niego lub skorygowane dla potrzeb sądu. Biegli poruszają się po labiryncie. Między bajki można włożyć prawa członków do badania swoich akt w spółdzielni, a także protokołów jej organów i wewnątrzspółdzielczych przepisów. Nie oznacza to oczywiście, że nie ma spółdzielni respektujących te prawa i mogących być wzorem właściwego pojmowania spółdzielczości mieszkaniowej.