Dodał admin, 2007-12-14 Autor / Opracowanie: Sebastian Kosowski

Odpowiedzialność, obowiązek ponoszenia przewidzianych przez przepisy prawne konsekwencji zachowania się własnego lub innych osób

Odpowiedzialność cywilna małoletnich
W powszechnej opinii panuje pogląd, że rodzice, którzy są obowiązani do wykonywania pieczy nad dzieckiem i jego majątkiem oraz do wychowania go, ponoszą również odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej przez małoletniego. Nie jest to jednak reguła jednoznaczna.
Przepisy prawa cywilnego różnicują odpowiedzialność i status takiej osoby od rodzaju odpowiedzialności (kontraktowa i deliktowa), w tym od jej wieku i poczytalności, a w przypadku czynów niedozwolonych również od zasady, na której odpowiedzialność ta się opiera (zasada: winy, ryzyka, słuszności).

Odpowiedzialność kontraktowa
W zakresie odpowiedzialności kontraktowej, a więc wynikającej z zawartych umów, status małoletniego jest uwarunkowany posiadaniem zdolności do czynności prawnych. Przepis art. 12 kodeksu cywilnego (dalej k.c.) stanowi, że osoby, które nie ukończyły 13 lat nie mają zdolności do czynności prawnych, a więc nie mogą własnym działaniem nabywać praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego. Inaczej mówiąc, nie mogą skutecznie zawierać umów i dokonywać jednostronnych czynności prawnych (np. sporządzić testamentu). Czynności prawne dokonane przez małoletniego poniżej 13 lat są ex lege nieważne. Reżim ten nie dotyczy umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (np. zakup zeszytu szkolnego bądź opakowania ciastek), które nie pociągają za sobą rażącego pokrzywdzenia małoletniego. Stają się one ważne z chwilą ich wykonania. W imieniu takiego małoletniego działa przedstawiciel ustawowy, którym są rodzice lub opiekun.
Inaczej przedstawia się sytuacja małoletniego powyżej lat 13, albowiem przepisy prawa cywilnego przyznają mu ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Osoba taka może dokonywać samodzielnie czynności zobowiązujących i rozporządzających, jednakże do ich ważności potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego (rodziców). Przepisy prawa cywilnego przewidują również pewne przypadki, w których małoletni powyżej 13 roku życia jest traktowany tak, jakby miał pełną zdolność do czynności prawnych, tzn. jego czynności prawne nie wymagają żadnego potwierdzenia ze strony osób trzecich. Są to mianowicie:
zawieranie umów należących do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (art. 20 k.c.);
rozporządzanie swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej (art. 21 k.c.);
nawiązanie stosunku pracy oraz dokonywanie czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku (art. 22 par. 3 kodeksu pracy);
dokonywanie czynności prawnych dotyczących przedmiotów, które zostały mu oddane przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku (art. 22 k.c.);
dokonywanie czynności prawnych innych niż rozporządzające i zobowiązujące.